Konstitusiya Məhkəməsinin vacib qərarları
Bu yazıda Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin bəzi təcrübi əhəmiyyəti olan qərarlarından bəhs edəcəyik. Mövzuya keçməzdən əvvəl qeyd edək ki, Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir. Məhkəmə sistemində yuxarı instansiya kimi çıxış etmir. Daha dəqiq desək, heç də bütün işlərdə Ali Məhkəmənin qərarından Konstitusiya Məhkəməsinə şikayət etmək mümkün deyil. Sadəcə olaraq Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında göstərilmiş normaların pozulması ilə qəbul edilmiş qərarlardan şikayət etmək mümkündür.
Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı normativ xarakterli aktdır. Belə ki, bu qərar müəyyən subyektlər üçün məcburi xarakter daşıyır, lakin riayət olunmamasına görə məsuliyyət müəyyən etmir.
Anqlo-sakson hüquq sistemindən fərqli olaraq Azərbaycanda tətbiq edilən roman-german hüquq sistemində presedent olmasa da, Ali Məhkəmənin və Konstitusiya Məhkəməsinin Plenum qərarları məhkəmə təcrübəsinin formalaşdırılması üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Məhkəmələrdə də həmin təcrübələrdən geniş istifadə olunur.
Məhkəmənin 07.06.2019-cu il tarixli Plenum qərarında deyilir:
- yalnız Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr üzrə xarici dövlətlərin məhkəmə hökmlərinə əsasən yaranmış məhkumluğun Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri tərəfindən cəza təyin edilərkən nəzərə alınmasına yol verilir.
27.05.2019-cu il tarixli Plenum qərarına görə borc alanın əmlak vəziyyəti borcun qaytarılması üçün təhlükə törədəcək dərəcədə pisləşdiyi təqdirdə, bank (borc verən) kreditin verilməsindən imtina edə bilər.
03.05.2019-cu il tarixli Plenum qərarı isə belədir:
İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 128-ci maddəsinin tələbləri baxımından inzibati protokol tərtib edilməsi ilə əlaqədar inzibati xətalar haqqında işin baxılmasına hazırlanması zamanı qəbul edilən qərardadlardan apellyasiya şikayəti vermək hüququ istisna edilir.
İnzibati protokolu tərtib etmək səlahiyyəti olan orqan (vəzifəli şəxs) həmin protokolu tərtib edərkən Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin tələblərinə ciddi riayət etməlidir.
Məhkəmələr protokol və ya digər sənədlərin düzgün tərtib olunmadığını və ya təqdim edilmiş materialların natamam olduğunu müəyyən etdikdə “prosessual qənaət” və “işlərə ağlabatan müddətdə baxılması” prinsiplərini rəhbər tutaraq sənədləri onu tərtib etmiş orqana, vəzifəli şəxsə qərardadla qaytarmazdan əvvəl, həmin qüsur və natamamlıqların aradan qaldırılması üçün bütün imkan və vasitələrdən istifadə etməlidir.
05.06.2018-ci il tarixli Plenum Qərarı ilə müəyyən edilir:
Dövlət qulluqçusu pensiya yaşına çatmasına görə öz arzusu ilə dövlət qulluğundan çıxdıqda, ona qanunvericiliyə uyğun olaraq digər pensiya növünün təyin edilməsindən asılı olmayaraq, ümumi qaydada hesablanmış aylıq pensiyasının 6 misli məbləğində birdəfəlik haqq verilir və bu məbləğdən vergi tutulmur.
Eyni zamanda bu maddə vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinə də şamil edilir.
Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı normativ xarakterli aktdır. Belə ki, bu qərar müəyyən subyektlər üçün məcburi xarakter daşıyır, lakin riayət olunmamasına görə məsuliyyət müəyyən etmir.
Anqlo-sakson hüquq sistemindən fərqli olaraq Azərbaycanda tətbiq edilən roman-german hüquq sistemində presedent olmasa da, Ali Məhkəmənin və Konstitusiya Məhkəməsinin Plenum qərarları məhkəmə təcrübəsinin formalaşdırılması üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Məhkəmələrdə də həmin təcrübələrdən geniş istifadə olunur.
Məhkəmənin 07.06.2019-cu il tarixli Plenum qərarında deyilir:
- yalnız Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr üzrə xarici dövlətlərin məhkəmə hökmlərinə əsasən yaranmış məhkumluğun Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri tərəfindən cəza təyin edilərkən nəzərə alınmasına yol verilir.
27.05.2019-cu il tarixli Plenum qərarına görə borc alanın əmlak vəziyyəti borcun qaytarılması üçün təhlükə törədəcək dərəcədə pisləşdiyi təqdirdə, bank (borc verən) kreditin verilməsindən imtina edə bilər.
03.05.2019-cu il tarixli Plenum qərarı isə belədir:
İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 128-ci maddəsinin tələbləri baxımından inzibati protokol tərtib edilməsi ilə əlaqədar inzibati xətalar haqqında işin baxılmasına hazırlanması zamanı qəbul edilən qərardadlardan apellyasiya şikayəti vermək hüququ istisna edilir.
İnzibati protokolu tərtib etmək səlahiyyəti olan orqan (vəzifəli şəxs) həmin protokolu tərtib edərkən Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin tələblərinə ciddi riayət etməlidir.
Məhkəmələr protokol və ya digər sənədlərin düzgün tərtib olunmadığını və ya təqdim edilmiş materialların natamam olduğunu müəyyən etdikdə “prosessual qənaət” və “işlərə ağlabatan müddətdə baxılması” prinsiplərini rəhbər tutaraq sənədləri onu tərtib etmiş orqana, vəzifəli şəxsə qərardadla qaytarmazdan əvvəl, həmin qüsur və natamamlıqların aradan qaldırılması üçün bütün imkan və vasitələrdən istifadə etməlidir.
05.06.2018-ci il tarixli Plenum Qərarı ilə müəyyən edilir:
Dövlət qulluqçusu pensiya yaşına çatmasına görə öz arzusu ilə dövlət qulluğundan çıxdıqda, ona qanunvericiliyə uyğun olaraq digər pensiya növünün təyin edilməsindən asılı olmayaraq, ümumi qaydada hesablanmış aylıq pensiyasının 6 misli məbləğində birdəfəlik haqq verilir və bu məbləğdən vergi tutulmur.
Eyni zamanda bu maddə vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinə də şamil edilir.
31.05.2018-ci il tarixli Plenum qərarı isə bir çox halları aşağıdakı kimi izah etmişdir:
Zaminlik və ipoteka müqavilələrinin bağlanması üçün kredit xətti müqaviləsində mühüm şərtlər (məbləğ, müddət, faiz dərəcəsi, valyuta və s.) yetərli dərəcədə aydın göstərilməlidir. Kredit xətti müqaviləsində faiz dərəcəsi göstərilmədikdə, bağlanan kredit müqavilələrində faiz dərəcəsi barədə zaminin və ya ipoteka qoyanın razılığı alınmalıdır.
Mülki Məcəllənin 477.0.1-ci maddəsinin “onun məsuliyyətinin artması və ya onun üçün digər əlverişsiz nəticələrə səbəb olması” müddəası kredit xətti müqaviləsində nəzərdə tutulan kreditin məbləğinin, müddətinin, faiz dərəcəsinin bağlanan kredit müqavilələrində artırılmasını, kreditin valyutasının zaminin razılığı olmadan dəyişdirilməsini və digər halları nəzərdə tutur.
Mülki Məcəllənin 307.4-cü maddəsinin “əgər ipoteka ilə təmin edilmiş öhdəliyin məbləği gələcəkdə müəyyənləşdirilməlidirsə, ipoteka müqaviləsində onun müəyyənləşdirilməsinin qaydası və digər zəruri şərtləri göstərilməlidir” müddəası ipoteka müqaviləsində məbləğin, müddətin, faiz dərəcəsinin, valyuta və s. zəruri şərtlərin göstərilməsini ehtiva edir.